In veel verhalen van ouders klinkt frustratie door over samenwerken met professionals. Als je goed luistert voelen de meeste ouders zich niet gehoord en gezien. Ze voelen zich vaak vooral niet serieus genomen. Daarom is aandacht voor gelijkwaardig samenwerken zo belangrijk. Professionals kunnen veel betekenen door aandacht te hebben voor oudervriendelijke taal en bejegening van ouders. Ook helpt het om als ouders en professionals samen te bespreken hoe je de gezamenlijke verantwoordelijkheid praktisch invult.
Grote lijn
De meeste ouders realiseren zich niet met hoeveel organisaties en professionals je te maken kunt krijgen als je kinderen hebt. Als ouder voel je al snel dat jij degene bent die de grote lijn bewaakt. Omdat professionals komen en gaan, maar jij blijft. Je blijft ook ouder als je kind niet bij je is, als het (straks) volwassen is, zelfs als het overleden is. De ouderschapstheorie benadrukt daarom dat ouders de continue factor in het leven van kinderen zijn, en hulpverleners voorbijgangers. Je vindt elkaar bij het samenwerken omdat je allebei het beste voor je kind wil.
Verschillen
Bij het samenwerken tussen professionals en ouders wordt vaak gezegd dat ouders de expert van hun kind zijn. Jij kent je kind in goede en slechte dagen en in verschillende omgevingen. Je kent het kind het langst en het ‘breedst’. Dat wil niet zeggen dat je het als ouders ook het beste weet. Daarom zoek je ook hulp. Afhankelijk van je ervaringen heb je meer of minder moeite om de zorg voor je kind te (gaan) delen. Je hoopt dat je kind in goede handen is, maar hoe kun je daarop vertrouwen als je mensen nog niet kent, als er nog geen relatie is? Voor professionals is hun werk gesneden koek. Werk waar ze bovendien voor gekozen hebben, waar ze werkplezier en zingeving aan ontlenen. Als ouder doe je dit soort moeilijke dingen (zoals leren omgaan met suïcidaliteit) vaak voor het eerst en zit je er eigenlijk niet op te wachten. Het was in elk geval niet waar je aan dacht toen je aan kinderen begon.
Samen optrekken zou geen strijd moeten zijn. Als het moeizaam loopt, zie ik een ouder die het moeilijk heeft.
Uit interview Langzaam verdwijnen
Samenwerken – aandacht voor verschillen
Ouders
- Voor altijd
- Ervaringskennis van dít kind
- Verworven kennis
- Het totale kind
- 24/7
- Het overkomt je
- Leefwereld
- Welzijn als eerste zorg
- Inbreng van de oudergemeenschap
Professional
- Tijdelijk
- Professionele expertise en ervaring
- Theorieën en methoden
- Specifiek probleem
- Beperkt aantal diensturen
- Vrije (beroeps)keuze
- Systeemwereld
- Ontwikkeling of genezing als doel
- Vertegenwoordiging samenleving en representant van culturele en maatschappelijke normen
Aftasten
Ouders komen bij professionals in beeld via hun kind. Terwijl het gesprek ‘boven tafel’ over het kind gaat, vindt er tegelijkertijd ‘onder tafel’ een proces plaats waarbij ouder(s) en professional(s) allebei aftasten of er een samenwerkingsrelatie kán ontstaan. Het is verleidelijk om het meteen over (de problemen van) het kind te hebben en aan de slag te willen gaan. Maar het is minstens zo belangrijk om ook stil te staan bij de betekenis van de samenwerking voor ouders zelf. Bedoelt iedereen hetzelfde? Hoe voelt het om een ‘casus’ te zijn? De hoeveelste kennismaking is het? Dat zijn dingen waar je het over moet hebben met elkaar, omdat ze van invloed zijn. Liefst hoeven ouders daar niet bij stil te staan en begrijpen professionals dat zij moeten zoeken hoe ze kunnen aansluiten en invoegen.
Praktijk
De praktijk is echter weerbarstig. Vaker gaat het over de vraag óf ouders betrokken mogen/kunnen worden. Dan sta je als ouder al meteen met 0-1 achter. Ouders zijn betrokken, hoe je het ook wendt of keert. Het recht op privacy of een beroepsgeheim is daar niet strijdig mee. Onderzoek toont aan dat wanneer je zoekt naar wat je gemeenschappelijk hebt, gevoelens van afhankelijkheid en ongelijkwaardigheid afnemen. Dat betekent niet een relatie van ‘u vraagt, wij draaien’, maar een samenwerking gericht op uitwisseling, en dus gericht op interactie en afstemming. Om samen het beste voor een kind te doen. Daarnaast mag er ook aandacht zijn voor de impact op ouders zelf. Dus los van hoe en wat ouders moeten doen wat het beste is voor hun kind.
Ik voelde me zo ellendig toen ik terugliep naar de parkeerplaats. Er is niemand die je dan even opvangt of troost. Vraagt hoe het met je is. Dat zou heel fijn geweest.
Uit interview Langzaam verdwijnen
Naast elkaar
Samenwerken op gelijkwaardige basis houdt in dat je onderzoekt hoe de praktische kennis die ouders hebben en de vakinhoudelijke expertise van de professional elkaar kunnen versterken. Hierbij doorbreek je het traditionele denken in termen van een ‘cliëntsysteem’ en een ‘dienst- en hulpverlenend systeem’ en staat het leren van elkaar centraal. Ouders krijgen inzicht in de perspectieven van professionals, en andersom. Door meerdere brillen kijken maakt de relatie gelijkwaardiger. Een organisatie met oog voor ouders stimuleert medewerkers hun expertise invoegend, faciliterend en ondersteunend in te zetten voor ouders. Zo voelen ouders zich gesterkt en kunnen ze hun competenties hernemen, vergroten of uitbreiden. Een oudergerichte organisatie plaatst zich naast (niet boven, onder of tegenover) de ouder.
Niveau van invloed
Als je samen om tafel gaat, is het handig om af te stemmen wat ieders rol is. Als jij denkt dat jullie samen beslissen en de bijeenkomst is bedoeld om je te informeren dan praat je al snel langs elkaar heen. Heb het erover voordat je begint.
- Meeleven/meeweten – Ouders worden geïnformeerd door de professional. Het initiatief ligt bij de organisatie: zij zien het als hun plicht om goede informatie te verstrekken, maar het professionele perspectief is dominant.
- Meehelpen – Ouders inzetten om een ondersteunende bijdrage te leveren. Bijvoorbeeld om iets te doen dat helpend is voor het kind of mee te werken aan activiteiten van de organisatie. Ouders zijn dienstbaar aan de organisatie en aan wat de professionals bedacht hebben.
- Meedenken – Ouders zijn gesprekspartners die meedenken, gedachten en wensen inbrengen, (ongevraagd) adviseren en/of in gesprek gaan met professionals. Ouders doen mee in de denkprocessen van de organisatie. Organisatie en professionals nemen de inzichten van ouders mee en maken een eigen afweging.
- Meebeslissen – Ouders beslissen mee over keuzes die worden gemaakt, richtingen die worden ingeslagen, stappen die wel of niet worden gezet. Ouders kunnen door hun beslissingen instemmen met een voorgenomen besluit of dit juist blokkeren of afwijzen.
Tweerichtingverkeer
Hoe verleid je een professional tot samenwerking? Bedenk dat het lastig kan zijn om een ander te veranderen. Vaak is het effectiever om je eigen gedrag aan te passen om de ander te beïnvloeden. Elk gedrag lokt immers gedrag uit. Iedereen reageert voortdurend op elkaar. Als de een zegt: ‘Hou daar nou eens mee op!’ kruipt de ander in zijn schulp (of blaft terug). Dat is niet hoe je bent, maar hoe je doet. Het is goed om te beseffen dat gedrag op zich niet goed of fout is. Het meeste gedrag heeft een oorzaak. Nieuwsgierig zijn naar elkaar, en als een detective proberen te begrijpen waarom iemand doet zoals ie doet, helpt je op weg naar verbinding. Men zegt niet voor niks ‘it takes two to tango.’
Roos van Leary
Het kan helpen om je bewust te worden van gedrag en patronen. Bij het sturen van gedrag kan je invloed uitoefenen op wat je zegt, maar ook op hoe je het zegt. De Roos van Leary is een bekende manier om inzicht te krijgen in het spel van actie en reactie. Het helpt je bewuste keuzes te maken als je uit een spiraal wil komen. Het herkennen van de patronen – bij jezelf en bij anderen – kan behulpzaam zijn in de samenwerking. Op het eerste gezicht lijkt de Roos van Leary misschien moeilijk, maar als je het in praktijk brengt is het vaak verhelderend en effectief.
Meer weten
Nieuwsgierig geworden naar meer?
- Katinka Bruinsma van Ouders van betekenis deed in opdracht van de gemeente Utrecht onderzoek naar gelijkwaardig partnerschap. Uit gesprekken met meer dan vijfhonderd jongeren en ouders destilleerde ze twaalf vragen die helpen in het ervaren van gelijkwaardig partnerschap. Daarvan maakte ze een handige poster.
- Netwerk Beter Samen organiseert regelmatig de tweedaagse workshop Laat je raken: specialist in gelijkwaardig samenwerken.
- In het artikel Ouders als pleitbezorgers onderzoekt Peter de Vries het begrip ouderbetrokkenheid in het onderwijs.
- Ouderkennis biedt inspiratie, kennis, denkstof en ook praktische tips voor iedereen die werkt met en voor ouders.
- Zie ook de serie boeken die samen het Handboek Methodische Ouderbegeleiding vormen van Alice van der Pas, de grondlegger van de ouderschapstheorie.
- Marjan de Lange, adviseur Advies en Ontwikkeling en ervaringsdeskundig ouder formuleerde drie basisprincipes om als professional gelijkwaardig samen te werken met ouders en jongeren.
