Ouders zoeken vooral hulp en begeleiding voor hun kinderen en zijn minder geneigd ook aan zichzelf te denken. De meeste ouders vinden het lastig om tijd voor zichzelf te nemen als ze zorgen om hun kind hebben. Hulp vragen voor jezelf is nog weer een grotere stap. Dat kan ontzettend alleen voelen. Helemaal als je niet (meer) het gevoel hebt vrijuit te kunnen spreken bij vrienden en familie. Omdat ze er steeds zo van schrikken of geneigd zijn je vooral gerust te stellen. Omdat ze denken dat het wel meevalt of er gewoon geen raad mee weten. Net zoals jij misschien, maar als ouder heb je geen keus. Je kunt je kind niet ruilen of jezelf ontslaan als ouder. Dat is het unieke van ouderschap. Het is voor altijd en je kunt er geen eisen aan verbinden. Ouders ontmoeten die in hetzelfde schuitje zitten kan dan heel fijn zijn.
Herkenning
Je denkt misschien dat het zwaar is om de verhalen van anderen er ook nog bij te krijgen. Maar de ervaring leert dat het anders werkt. Ook al zijn de gezinssituaties heel verschillend veel ouders ervaren herkenning in de problemen die zij tegen komen. Aan een half woord genoeg hebben kan een verademing zijn. Dan ontstaat er ook ruimte voor zwarte humor (een belangrijke uitlaatklep) en het gevoel dat je het misschien zo slecht nog niet doet. De woorden (h)erkenning, bewustwording, bevestiging en uitwisseling van ervaringen en tips komen in onderzoeken naar ontmoetingen tussen gelijkgestemde ouders vaak terug. Dat geeft inspiratie, hoop en energie.
Ervaringen van andere ouders
Twee ouders die de training ervaringsdeskundigheid voor ouders volgden bij Netwerk Beter Samen hebben, los van elkaar, het initiatief genomen om steun te organiseren die zijzelf gemist hebben.
Miranda
‘Ik weet hoe het is om jarenlang in angst te zitten om je kind te verliezen aan suïcide. De onzekerheid, het verdriet, de eenzaamheid. Het was overleven. In het begin praat je er met anderen over, maar na een tijdje deel je je angsten niet meer om anderen te beschermen. Ze vinden het te spannend en verdrietig, willen liever leuk nieuws horen. Het ís ook heel moeilijk te begrijpen als buitenstaander. Hoe ik me heb gevoeld, wens ik niemand toe. Daarom wilde ik iets betekenen voor ouders in die situatie. Al kon ik maar een paar van hen steunen, dan was het al de moeite waard. Inmiddels organiseer ik bijeenkomsten in groepen via ZeBra Netwerk JOP: Ook ouders hebben steun nodig! Deelnemers vond ik door veel zorgprofessionals te benaderen. Ik geef de bijeenkomsten op een centrale, laagdrempelige locatie, bijvoorbeeld een buurthuis.
Ouders van een suïcidaal kind zetten zichzelf compleet opzij. Ze zijn er alleen maar voor het kind, zelf tellen ze niet meer mee. Ook tijdens de groepsgesprekken gaat het al snel alleen over de kinderen: wat het kind doet of juist niet, en dat het niet de juiste hulp krijgt. Dan grijp ik als gespreksleider in en leg uit dat deze bijeenkomst juist is om over jezelf te praten. Wat doet het met je dat je zoon of dochter niet meer wil leven? Het zijn super zware verhalen die ik hoor, maar het geeft veel voldoening om een luisterend oor te kunnen zijn. Om hen aandacht en zorg te kunnen geven die ze zo verdienen, waardoor het leven hopelijk een stukje draaglijker wordt. Vaak gaan de gesprekken over je schuldig voelen als ouder, terwijl je niet schuldig bent. En over dat het niet lukt om er ook volledig voor je andere kinderen te zijn. Het is fijn om dan erkenning te krijgen van de groep: logisch dat je kiest voor het kind dat je het hardste nodig heeft.
De dankbare reacties die ik krijg doen me goed. Iemand bedankte me voor de fijne avond terwijl het gesprek super intens en verdrietig was geweest. Daarmee gaf ze aan: het was helpend en goed voor mijn verwerking. Als een bijeenkomst voorbij is, kan ik het onderwerp parkeren. Dat lukt me gelukkig, anders zou ik de begeleiding niet kunnen doen. Ik moet mijn grenzen bewaken. Daarom plan ik ongeveer één keer per één à twee maanden een groep – vaker wordt te zwaar. Verder zet ik er na zo’n twee uur een punt achter, terwijl mensen vaak nog door willen praten.
Ik leid nu twee groepen. Een groep kan maximaal acht deelnemers hebben, zo bereik je meer diepgang en komt iedereen aan het woord. Er zijn meer ouders die willen deelnemen dan er plekken zijn. Helaas is het lastig om vrijwilligers te vinden die gespreksleider willen worden. Wat ik begrijp. Ook als je kind even in rustiger vaarwater zit, blijft de angst nog bij je. Wil je zo’n groep gaan leiden, dan moet je het proces zelf hebben meegemaakt. Anders werkt het niet. Ook is het nodig dat je geworteld bent in het onderwerp, want je krijgt heel heftige dingen te horen. Ik lees er veel over, zodat ik de nodige kennis en deskundigheid bezit. Verder spreek ik veel andere ouders over dit onderwerp. Daarnaast is het belangrijk dat je zelf niet meer midden in het proces zit, zodat je de neiging voorkomt om steeds over je eigen ervaring te praten. Je bent er voor de anderen, zij hoeven er niet voor jou te zijn.’
Riekie
‘Ouders lopen vast in de zorg voor hun kind. Ze moeten steeds alert zijn en zorg regelen voor hun kind, maar er is niemand die henzelf opvangt. Dan heb je behoefte aan een luisterend oor. Zelf miste ik dat toen mijn dochter in het aanvraagtraject voor euthanasie zat. Ik moest bedelen om de dood van mijn kind, waar ik dolgraag begeleiding bij had willen krijgen. Iemand bij wie ik mijn verdriet en emoties kwijt kon. Zo’n persoon was er niet.
Inmiddels begeleid ik in de bollenstreek ouders met kinderen met dezelfde problematiek als mijn dochter. Dat doe ik met twee ervaringsdeskundigen die ik leerde kennen bij Netwerk Beter Samen, waar we de training ‘ervaringsdeskundige ouder’ volgden. Op dit moment spreken we ouders via een-op-een contact, want ik merk dat ze vooral individueel behoefte hebben aan een klankbord. Waar en wanneer ik hen spreek, wisselt. Met de een praat ik eens per twee weken tijdens een wandeling, met de ander heb ik dagelijks bel- of appcontact. Soms spreek ik bij iemand thuis af of in een café.
Het draait vooral om de ouder zijn of haar verhaal laten doen en goed luisteren. Zeg niet steeds ‘bij ons ging het zo’ of ‘dat hadden wij ook’. Je eigen verhaal doet er niet toe, behalve als ernaar gevraagd wordt. Dan vertel ik weleens wat ons geholpen heeft. Vaak denk ik mee over welke mogelijkheden er zijn. Zo sprak ik een moeder met een dochter van veertien die nu al zegt dat ze op haar achttiende euthanasie wil. Daar werd thuis niet over gesproken. Ik adviseerde de moeder om toch het gesprek met haar dochter aan te gaan. De dochter was erg opgelucht dat ze gewoon mocht praten over wat haar zo intens bezighield.
Op dit moment zit ik in rustiger vaarwater. Mijn dochter besloot op haar 21e verjaardag dat ze wilde blijven leven. Ik ben blij dat ik dit werk nu kan doen. Mee naar huis neem ik het niet, misschien omdat ik wijkverpleegkundige ben en vaker zware gesprekken voer. Ik gun deze ouders iemand tegen wie ze kunnen aanpraten. Zelf moest ik jarenlang constant vechten. Wat was ik graag het gesprek aangegaan met mijn dochter dat ik haar heel erg zou missen, maar begreep dat ze voor deze weg koos en daar achter kon staan. Over zo’n gesprek had ik graag met iemand willen praten, alleen was er niemand bij wie ik terechtkon.
Hopelijk kunnen we iets structureels van onze begeleiding maken. Daarover zijn we in overleg met de gemeente die mensen naar ons kan doorverwijzen. Misschien krijgen we dan ook een naam. Op dit moment gaat het in contact komen met ouders op een of andere manier vanzelf. Het gebeurt via mond-tot-mondreclame of ik stuur bijvoorbeeld een privébericht naar iemand die iets post op LinkedIn. Verder sta ik altijd open voor mijn omgeving, waar ik ook kom. Door wat ik zelf heb meegemaakt, ben ik gemotiveerd om er te zijn voor anderen. Laatst kwam ik tijdens het hond uitlaten een ouder tegen die vertelde een dochter te hebben die – net als mijn dochter deed – aan automutilatie doet. Dan vraag ik: “Hoe gaat het met jou?” Dat is zo belangrijk.’
Zoeken
Niet iedereen is met alle vormen van oudersupport geholpen. Het is soms ook een beetje zoeken naar wat past bij jou. Eén op één met een andere ervaringsdeskundige ouder, een groepje ouders dat samenkomt en verhalen deelt bij een kopje koffie, deelnemen aan een groep die begeleid wordt door (ervaringsdeskundige) professionals met bijvoorbeeld een intervisie-structuur, een programma met een thema en een gast of misschien is een (besloten) online platform een passende laagdrempelige manier om andere ouders te ontmoeten. Het zijn allemaal vormen die (hopelijk) hetzelfde beogen; compassie voor ouders.
Ik wilde van andere ouders horen ‘hoe hou je het vol’, ‘waar heb iets aan’, ‘wat doen jullie’. Herkenning vinden. Want niemand begrijpt waar je doorheen gaat.
Ouder in Langzaam verdwijnen
Insteek
En dan nu het minder goede nieuws. Er is voor ouders nog verschrikkelijk weinig te vinden om tegemoet te komen aan deze behoefte van onderling contact. Er is wel steeds vaker psycho-educatie tijdens een behandeling, waarbij het doel is ouders vaardigheden aan te leren die steunend zijn voor hun kind. Maar die staan meestal niet stil bij de impact die het op ouders zelf heeft. Andere groepen gooien ouders op één hoop met ‘naasten’. Ouders onder elkaar blijken het echter over andere thema’s te hebben dan partners, familieleden, vrienden en buren. De gevoelens van schuld en schaamte, het gevoel te willen/moeten beschermen, het gevoel te falen als ouder in zowel je eigen ogen als in die van de maatschappij krijgen een andere lading in de unieke ouder-kind-relatie. We hopen dat mijnkindwildood.nl bijdraagt aan de bewustwording dat niet alleen de kinderen (al dan niet volwassen) maar ook hun ouders steun verdienen. En dat de oudergroepen als paddenstoelen uit de grond zullen schieten. Wat we tot nu toe hebben gevonden (tips voor aanvulling welkom):
Om te onderzoeken of het iets voor je is
- Bij ZeBra Netwerk JOP organiseert Miranda van de Loo in Brabant Ook ouders hebben steun nodig.
- Stichting Suïcide Preventie Centrum organiseert de zelfhulpgroepen Mee Leven voor naasten (niet specifiek voor ouders dus). De groepen komen acht keer om de twee weken (live) bijeen. De gespreksonderwerpen worden in overleg met de deelnemers bepaald. In een van de bijeenkomsten wordt ook iemand uitgenodigd die zelf te maken heeft gehad met suïcidale gedachten en gedrag (om al die vragen te stellen die je niet aan je kind durft te stellen).
- Sterke Ouders richt zich specifiek op coaching van ouders met een kind dat depressief/suïcidaal is. Zowel individueel als in een groep.
- Stichting In liefde laten gaan steunt ouders van een kind dat binnenkort euthanasie krijgt – of heeft gekregen – op basis van een psychische aandoening. Ze stimuleren het onderling contact, onder andere via hun besloten facebookgroep, kleine groepen (live en online) en via een jaarlijkse bijeenkomst.
- GGZ Centraal organiseert samen Herstelnetwerk Gooi- en Vechtstreek tweemaandelijks een familie- en naastenavond.
- Boven Jan is een initiatief van onder andere Ypsilon (die familieleden en naasten van mensen met een (ernstige) psychische kwetsbaarheid steunt). Het is een digitaal platform dat ontmoeting tussen gelijkgestemden stimuleert. Er is een groep voor familie en naasten van mensen met een psychische kwetsbaarheid en een groep die zich richt op lotgenoten en naasten die kampen met suïcidale gedachten.
- Mind Naasten Centraal faciliteert besloten gemodereerde facebookgroepen en zowel live als online gespreksgroepen.
- Stichting Zelfbeschadiging heeft een forum waar ook ouders welkom zijn en organiseert regelmatig bijeenkomsten voor naasten. De bijeenkomsten worden online gehouden met zes deelnemers en twee ervaren vrijwilligers die bij de stichting werken.
- Bij LUMC-Curium is de oudertraining Verbindend Gezag bij suïcidaliteit ontwikkeld. De training richt zich op het herstellen van de relatie tussen ouder en kind en uit die verbinding het begrenzen van zelfbeschadigend gedrag. Het primaire doel van de oudergroep is dat ouders zich minder machteloos voelen en hun vermogen als ouder weer kunnen ervaren en inzetten. Prettig bij-effect blijkt de herkenning die ouders bij elkaar vinden.
- Bij Netwerk Beter Samen kunnen ouders en ervaringsdeskundige jongeren samen de training In verbinding blijven bij suïcidale gedachten volgen. Gericht op ervaringsdeskundige ouders en jongeren die hun ervaring willen inzetten voor andere jongeren, gezinnen en/of in de hulpverlening. In de vier dagdelen is ruimte voor een veilige kennismaking, het delen van kennis, ervaringsverhalen en interactieve programma onderdelen. De focus ligt daarbij op kennis en inzicht krijgen over stress, het prikkelprofiel en de link tussen trauma en suïcidaal gedrag. Belangrijk thema is uiteraard ook verbindende communicatie en hoe je als ouder kunt omgaan met de situatie. De ex-deelnemers benadrukken hoe helend het delen van verhalen is. Aan de training zijn kosten verbonden.
- Samen Sterk is een groepscursus voor ouders, ontwikkeld binnen GGZ Rivierduinen, in samenwerking met de Universiteit Leiden, opvoedingsdeskundigen van Triple P Nederland, behandelaars en ouders. De Samen Sterk-methode is aanvankelijk ontwikkeld voor ouders van kinderen met een depressie en wordt uitgebreid om aan te bieden aan ouders van jongeren of adolescenten met andere psychische stoornissen. De cursus is zowel online (via Zoom) als live te volgen. Hoewel de focus primair lijkt te liggen bij psycho-educatie en hoe je als ouder je kind ‘beter’ ondersteunt, is in de bejegening van ouders volop aandacht voor de impact op henzelf. De kosten voor de oudercursus bedragen € 500 per gezin. Je krijgt daarvoor een intakegesprek, acht bijeenkomsten en een werkboek.
- Ouders.nl: Informatie en forum voor ouders van kinderen met onder andere mentale gezondheidsproblemen.
- Stichting Aurora: verbindt kennis en ervaring van personen en organisaties rondom zelfdodingspreventie. Zij richt zich zoveel mogelijk op familie en naastbetrokkenen. Als een dierbare onverhoopt uit het leven stapt, ondersteunt Aurora de nabestaanden.
- Stichting Kiem: Suïcidale klachten gaan regelmatig samen met een eetstoornis. Kiem biedt informatie, ouderbijeenkomsten- EHBE (Eerste hulp bij eetstoornissen) en trainingen voor ouders.
